Cerkiew unicka w Grodzisku

Cerkiew unicka w Grodzisku należała do dekanatu drohiczyńskiego. Jej granice zostały
wyznaczone jeszcze w XIV wieku. Brak odpowiednich źródeł sprawia, że niemożliwe jest ustalenie dokładnej daty powstania parafii Grodzisk. Pierwsza pewna wzmianka o istnieniu w Grodzisku parafii i cerkwi unickiej pochodzi z 12 maja 1709 roku. Wtedy to właściciel miejscowości nadał włókę ziemi w posiadanie parafii.    

Z lat 1726, 1757 i 1789 pochodzą zachowane zapisy wizytacji cerkwi grodziskiej. Mówią one wiele o jej wyglądzie, wyposażeniu i o samej parafii.

 

W 1726 roku cerkiew, była pokryta gontem z kopułą i krzyżem żelaznym na wierzchu.
Drzwi do niej były dębowe, w ścianach znajdowało się 10 okien oprawionych w ołów. Obok cerkwi stała drewniana dzwonnica, która stoi do dziś obok obecnego starego kościoła. Wokół cerkwi znajdował się niewielki cmentarz grzebalny. Wnętrze świątyni wyłożone było posadzką, a sufit wybity deskami. W ołtarzu wielkim znajdował się obraz Najświętszej Marii Panny, a przy nim nowy obraz Ukrzyżowanego Pana Jezusa oraz obraz św. Zbawiciela z pięcioma apostołami. W ołtarzu tym umieszczone były także carskie wrota z czterema obrazami, tzn. namiestnymi. Dwa ołtarze boczne, pierwszy Najświętszej Marii Panny, drugi św. Mikołaja były snycerskiej roboty, obydwa pozłacane. W cerkwi znajdował się też żertownik, czyli stół ofiarny i tylko dwie ławki. Wyposażenie stanowiły też szaty liturgiczne oraz księgi m.in.: Ewangelia, Służebnik Wileński, Mszał Rzymski, Psałterz, Kazania Kiszczyńskie, Trebnik.

 

 

 

W 1726 roku w skład unickiej parafii w Grodzisku wchodziły następujące wsie: Grodzisk, Makarki, Drochlin, Smarklice, Sypnie oraz Czachy (Czaje).

 

Dokładny wykaz mieszkańców i domów parafii unickiej w Grodzisku podaje wykaz z 1789r. Podzielono w nim osoby według płci oraz zdolności poprzyjmowania sakramentu komunii i spowiedzi, który przedstawia tabelka:

 

 

Z powyższej tabeli wynika, że parafia unicka w Grodzisku liczyła 424 osoby, w tym 219
mężczyzn i 205 kobiet, zamieszkujących w 86 domach.

 

Po I wojnie światowej cerkiew został włączona w skład prawosławnej parafii pod wezwaniem Opieki Matki Bożej w Czarnej Cerkiewnej. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku świątynię zwrócono katolikom i dokonano stosownej adaptacji. Dnia 11 listopada 1920 roku ks. Jerzy Matulewicz biskup wileński mianował ks. Ludwika Pogumirskiego administratorem w Grodzisku. W dniu 5 marca 1923 roku katolicy odzyskali oficjalnie opustoszały, pounicki kościół, plebanię i beneficjum. Po kilku dniach 17 marca tegoż roku wspomniany wyżej biskup wileński erygował parafię rzymskokatolicką.

 

 

 

W świątyni znajdują się zabytkowe organy z epoki baroku oraz barokowy ołtarz przeniesiony przed 1789 roku do kaplicy oo. bazylianów z Warszawy, który zachował się do dziś.

Obecnie kościół nie jest używany, ponieważ w latach 1987-1990 zbudowano nową, murowaną świątynię, staraniem ks. prał. Henryka Nowaka, w której odprawiane są nabożeństwa.