Park, o którym jest mowa w artykule, znany jest pod potoczną nazwą Parku Zwierzynieckiego, która utrwaliła się w ostatnich dziesięcioleciach.  Imię Konstytucji 3 Maja park nosił już od maja 1919 roku. W 1946 roku ze względów politycznych władze komunistyczne zlikwidowały tę nawę, podobnie jak dążyły do zatarcia w świadomości społecznej samej Konstytucji 3 Maja. Należy tu przypomnieć,  że w latach 1946-1989 władze państwowe zaprzestały i zabroniły publicznego świętowania rocznicy uchwalenia konstytucji majowej. Do poprzedniej nazwy powrócono w 2009 roku mocą uchwały Rady Miasta Białegostoku.

Sam park stanowi część Lasu Zwierzynieckiego, w którym znajdowały tereny łowieckie rodu Branickich, właścicieli Białegostoku. Znajdowały się tu m.in. zwierzyńce jeleni i danieli.
W połowie XVIII wieku weszły one w skład zespołu pałacowo-ogrodowego Jana Klemensa Branickiego, zaś pod koniec tego wieku stały się terenem rekreacyjnym i dydaktycznym szkoły podwydziałowej Komisji Edukacji Narodowej.

W czasie I wojny światowej na północno-zachodnim skraju (dzisiejszy teren Polskiego Radia Białystok) Lasu Zwierzynieckiego założono, nieistniejący dziś, niemiecki cmentarz wojskowy. W 1920 roku powstał drugi cmentarz wojskowy. W 1926 roku na terenie parku oddano do użytku stadion Miejskiego Komitetu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. Oba obiekty istnieją i funkcjonują do dzisiaj. 3 maja 1921 roku, w 130 rocznicę uchwalenia Konstytucji 3-go Maja park otrzymał, używaną do 1939 roku nową nazwę – Park 3 Maja.

W 1930 roku rozpoczęto przebudowę kompozycji parku według projektu Naczelnika Wydziału Technicznego Magistratu Jana Bolesława Rybołowicza. Nową osią kompozycyjną założenia stała się aleja rozpoczynająca się od ronda u zbiegu dzisiejszych ulic Podleśnej, 11 Listopada, Marii Skłodowskiej Curie i Świętojańskiej. Obecnie rondo to nosi nazwę Plac Katyński. Po drugiej wojnie światowej, po kilku przebudowach skrócono bieg alei, którą zamyka ulica Zwierzyniecka.  Aktualny obszar parku przedstawia poniższa fotografia. Na jego terenie znajdują się następujące obiekty, oznaczone odpowiednio:

Pomnik Konstytucji 3 Maja

W tym miejscu chciałbym się bliżej przyjrzeć jednemu z wymienionych wyżej obiektów – Pomnikowi Konstytucji 3 Maja. Jest to pomnik niezwykły, bo zielony i to w dosłownym znaczeniu tego słowa. Tworzą go trzy dęby otoczone lipami. Drzewa znajdują się w centrum okrągłego placu od którego promieniście odchodzą cztery żwirowe alejki. Między dębami, w roku 2007 usytuowano granitowy obelisk w kształcie piramidy, przypominający o uchwaleniu Konstytucji 3 Maja i o historii o tego miejsca.

Koncepcja pomnika pojawiła się wraz z obchodami, pierwszej w wolnej Polsce, rocznicy uchwalenia Konstytucji. W trakcie głównych  uroczystości w maju 1919 roku zasadzono trzy drzewa: dąb i dwie lipy. Nazwano je „drzewkami wolności”. 11 maja 1919 r. odbył się przy nich pierwszy przegląd drużyn harcerskich. Od tego czasu, przy „zielonym” pomniku odbywały się co roku uroczystości trzeciomajowe, zaś kolejne pokolenia harcerzy składały swoje harceńskie przyrzeczenia. W 1933 r. przyrzeczenie składał tam Ryszard Kaczorowski, późniejszy ostatni Prezydent RP na Uchodźstwie. W 1921 r. wandale zniszczyli zasadzone w 1919 r. drzewka, które zastąpiono trzema dębami, rosnącymi do dziś. W okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej władze zacierały pamięć o Konstytucji 3 Maja i upamiętniającego ją zielonego pomnika. Działania te doprowadziły do stopniowego zacierania śladów po nim. Sprzyjało temu zmiana przebiegu dróg oraz zaniechanie pielęgnacji drzew.

W 2006r., z inicjatywy „Forum Białystok Jutra”, powstał Społeczny Komitet Opieki nad Pomnikiem dążący do odtworzenia kształtu nadanego mu w okresie międzywojennym.
W kwietniu 2007r., przywrócono pomnik mieszkańcom Białegostoku. Uporządkowano miejsce, wykonano alejkę otaczającą dęby, dosadzono brakujące lipy oraz ustawiono obelisk.
Na płaszczyznach obelisku znajdują trzy inskrypcje:

 //3 MAJA 1791 R./  SEJM WIELKI UCHWALIŁ/ PIERWSZĄ KONSTYTUCJĘ
W NOWOŻYTNEJ EUROPIE//

//W DWUDZIESTOLECIU MIĘDZYWOJENNYM/ TA CZĘŚĆ ZWIERZYŃCA STAŁA SIĘ PARKIEM 3 MAJA/ Z ZIELONYM POMNIKIEM KONSTYTUCJI//

//W 1946 R./ WŁADZE KOMUNISTYCZNE ZABRONIŁY/ PUBLICZNYCH OBCHODÓW KONSTYTUCJI 3 MAJA./ PRZYWRÓCONO JE W 1990 R.//

W 2010 r. powstała „Koncepcja rewaloryzacji otoczenia Pomnika Konstytucji 3 Maja w Białymstoku”. Głównym założeniem projektu było odtworzenie w pierwotnych gabarytach placu wokół pomnika oraz czterech wychodzących z placu alejek. Projekt został zrealizowany, o czym mogą świadczyć fotografie ilustrujące niniejszy artykuł wykonane w maju 2015 roku.

W artykule wykorzystano następujące źródła:
„Katalog białostockich pomników, tablic pamiątkowych i miejsc pamięci narodowej”, Białystok 2015.
Tablice informacyjne znajdujące się na terenie Parku 3 Maja

 Wojciech Brański
fot. autor (za wyjątkiem
  dwóch oznaczonych inaczej)