Parlament Europejski jest jedynym na świecie wielonarodowym zgromadzeniem parlamentarnym wyłanianym w wyborach powszechnych oraz jedyną instytucją Unii Europejskiej, której członkowie – od czerwca 1979 roku – wybierani są w wyborach bezpośrednich. Wybory odbywają się co pięć lat, a liczba posłów zwiększa się wraz z kolejnymi rozszerzeniami UE. W 2007 roku Parlament liczył 785 posłów z 27 państw. Zasiadali oni w grupach utworzonych na podstawie zbieżności poglądów politycznych, a nie narodowości. Głosowanie w czerwcu 2009 roku zbiega się więc w czasie z 30-tą rocznicą pierwszych powszechnych wyborów europejskich.
Siedziba Parlamentu Europejskiego w Strasburgu – widok ogólny
Oficjalna siedziba Parlamentu Europejskiego znajduje się w Strasburgu położonym na granicy francusko-niemieckiej. Lokalizacja ta symbolizuje pojednanie Europy po dwóch wojnach światowych. Zgodnie z decyzją państw członkowskich UE Parlament organizuje w Strasburgu dwanaście sesji plenarnych rocznie. Posiedzenia komisji parlamentarnych odbywają się w Brukseli, gdzie zwołuje się także dodatkowe sesje plenarne. Debaty w sali plenarnej prowadzone są we wszystkich językach urzędowych UE, co odzwierciedla przywiązanie Parlamentu do koncepcji zróżnicowanej i wielokulturowej Unii „zjednoczonej w różnorodności“.
Siedziba Parlamentu Europejskiego w Strasburgu – wejście główne
Od 1979 roku uprawnienia Parlamentu były rozszerzane na mocy kolejnych traktatów europejskich, m.in. obywatele UE mogą kierować do Parlamentu petycje zawierające skargi dotyczące stosowania prawa europejskiego. Posłowie wybierają Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, którego zadaniem jest analizowanie skarg obywateli przeciwko przypadkom niewłaściwej administracji w instytucjach i organach Unii. Mogą oni również ustanowić komisję śledczą, gdy uznają, że zostało naruszone prawo wspólnotowe. W sprawach międzynarodowych Parlament uczestniczy w kształtowaniu polityki zagranicznej UE. Jego zgoda wymagana jest, kiedy UE negocjuje traktaty międzynarodowe i kiedy przystępują do niej nowi członkowie. Parlament regularnie organizuje debaty na temat praw człowieka oraz wysyła obserwatorów do wszystkich zakątków świata, aby upewnić się, że wybory mają charakter wolny i uczciwy. Najnowsza reforma traktatów, o której zdecydowano na posiedzeniu Rady Europejskiej w Lizbonie w grudniu 2007 roku, jeszcze bardziej rozszerza uprawnienia Parlamentu Europejskiego w wielu dziedzinach.
Sala posiedzeń plenarnych Parlamentu Europejskiego w Strasburgu
Jedną z podstawowych prerogatyw Parlamentu Europejskiego jest Nadzorowanie Komisji Europejskiej. Nikt nie może zostać przewodniczącym Komisji Europejskiej bez zgody Parlamentu Europejskiego. Posłowie prowadzą również przesłuchania kandydatów na komisarzy (wyznaczanych przez rządy) pod kątem ich kompetencji i weryfikują, czy nadają się oni na dane stanowisko. Posłowie mogą również odrzucić kandydatów, których uznają za nieodpowiednich. Parlament zatwierdza Komisję w całości, udzielając jej wotum zaufania jako ciału kolegialnemu. Może także zobowiązać całą Komisję do złożenia rezygnacji, uchwalając wotum nieufności. Wotum nieufności wobec wszystkich komisarzy (które jest procedurą wymagającą bezwzględnej większości posłów oraz dwóch trzecich oddanych głosów) jest jednak uważane za „ostateczność” i jeszcze nigdy nie zostało uchwalone. Ponadto Parlament nadzoruje z bliska działalność Komisji, dokonując dokładnej analizy zaleceń zawartych w jej sprawozdaniach
Siedziba Parlamentu Europejskiego w Brukseli
Parlament wybiera również Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, którego zadaniem jest badanie przypadków „złych praktyk administracyjnych” w instytucjach UE, zgłoszonych przez obywateli i przedsiębiorstwa, w celu rozstrzygnięcia powstałych sporów. Posłowie do Parlamentu Europejskiego ustanawiają również przepisy i ogólne warunki regulujące statut i ogólne warunki wykonywania funkcji rzecznika. Pracuje on w budynkach Parlamentu Europejskiego.
Parlament Europejski nawiązuje również i utrzymuje bliskie stosunki z parlamentami narodowymi Unii Europejskiej. Współpraca międzyparlamentarna ma przede wszystkim na celu wzmocnienie wymiaru parlamentarnego UE poprzez zaakcentowanie kontroli demokratycznej i odpowiedzialności za decyzje podejmowane na szczeblu wspólnotowym. Gwarantuje ona przejrzystość i większą otwartość procesu decyzyjnego, a także wzmacnia legitymację demokratyczną, jakość i efektywność procesu legislacyjnego Unii Europejskiej.
Sala posiedzeń plenarnych Parlamentu Europejskiego w Brukseli
Czas pracy Parlamentu Europejskiego dzieli się na cztery tygodnie oznaczone następującymi kolorami:
Tygodnie „różowe”:Jest to czas pracy komisji parlamentarnych.
Parlament Europejski ma 20 stałych komisji parlamentarnych specjalizujących się w konkretnych dziedzinach, takich jak środowisko naturalne, transport, przemysł czy budżet. Zadaniem komisji, których skład odzwierciedla orientacje polityczne zgromadzenia i charakteryzuje się zmienną liczbą członków, jest przygotowanie prac posiedzeń plenarnych. Podczas posiedzeń komisji posłowie do Parlamentu Europejskiego przystępują do pierwszej serii dyskusji i głosowań nad sprawozdaniami wyrażającymi ich opinie na temat proponowanych aktów prawnych lub projektu budżetu UE na kolejny rok. Opracowują również tzw. sprawozdania z własnej inicjatywy, w których zalecają Komisji Europejskiej i rządom państw członkowskich podjęcie działań w określonej dziedzinie.
Tygodnie „czerwone”:Jest to czas posiedzeń plenarnych.
W sali obrad plenarnych w Strasburgu, a w przypadku krótszych sesji dodatkowych – w Brukseli, gromadzą się wówczas wszyscy posłowie. Przyjęte w komisjach sprawozdania są ponownie dyskutowane, po czym następuje wniesienie poprawek i przyjęcie ostatecznego tekstu, odzwierciedlającego oficjalne stanowisko Parlamentu Europejskiego. Poza sprawozdaniami posłowie przyjmują tzw. rezolucje, a także zwracają się z pytaniami dotyczącymi spraw bieżących bezpośrednio do przedstawicieli Komisji Europejskiej i Rady. Posłowie do Parlamentu Europejskiego przyjmują również wizyty głów państw i osobistości z całego świata.
Tygodnie „niebieskie”: Jest to czas dla grup politycznych.
Posłowie europejscy tworzą grupy według poglądów politycznych, a nie grup narodowościowych. Aby utworzyć grupę polityczną, potrzeba określonej minimalnej liczby posłów reprezentujących różne państwa członkowskie, co nie przeszkadza w formowaniu grup reprezentujących wszelkie opcje polityczne. Parlamentarzystów, którzy nie należą do żadnej grupy politycznej, określa się jako niezrzeszonych. Podczas tzw. tygodni grup politycznych, które poprzedzają zazwyczaj sesje plenarne, każda grupa uzgadnia i formułuje stanowiska wobec poszczególnych zagadnień wpisanych do porządku dziennego, których będzie następnie bronić przed zgromadzeniem.
Grupy i frakcje w Parlamencie Europejskim
Tygodnie „turkusowe”:Jest to czas delegacji i wizyt posłów w okręgach wyborczych.
Kilka tygodni w roku rezerwuje się na wizyty posłów europejskich w okręgach wyborczych, z których pochodzą, tak aby mogli pełnić funkcje lokalne i spotykać się z wyborcami w terenie. Przeznacza się je także na delegacje do innych części świata. W tym okresie nie planuje się zatem żadnych posiedzeń ani w Brukseli, ani w Strasburgu.
Parlament Europejski dysponuje wielojęzyczną obsługą wszystkich sesji plenarnych i pozostałych posiedzeń, podczas których posłowie mogą wypowiadać się w dowolnym języku oficjalnym UE. Wszystko, co mówią, jest tłumaczone przez tłumaczy w trybie symultanicznym. Dzięki tłumaczom również dokumenty robocze Parlamentu Europejskiego są sporządzane we wszystkich językach urzędowych Unii Europejskiej. Odzwierciedla to różnorodność kulturową Unii Europejskiej i podkreśla jej wartość, zapewniając jednocześnie dostęp do prac posłów wszystkim obywatelom Unii.
Hans-Gert Pöttering – aktualny przewodniczący Parlamentu Europejskiego
Kluczową rolę w Parlamencie Europejskim odgrywa jego Przewodniczący, który jest wybierany przez wszystkich posłów europejskich na okres dwóch i pół roku. Kieruje on wszystkimi działaniami zgromadzenia, przewodniczy obradom plenarnym oraz podpisuje budżet i przyjęte wspólnie z Radą akty prawne. Przewodniczący reprezentuje Parlament w stosunkach zewnętrznych oraz relacjach z pozostałymi instytucjami Unii. Parlament mianuje także 14 wiceprzewodniczących, z których każdy ma ściśle określony zakres kompetencji. Innym organem Parlamentu jest Konferencja Przewodniczących. Skupia ona wokół Przewodniczącego Parlamentu przewodniczących wszystkich grup politycznych. Zajmuje się organizowaniem i planowaniem prac Parlamentu, np. poprzez ustalanie kalendarza oraz porządku dziennego obrad plenarnych lub składów komisji i delegacji. Prezydium parlamentu jest z kolei organem odpowiedzialnym za sprawy administracyjne, kadrowe i organizacyjne Parlamentu. W jego skład wchodzi Przewodniczący Parlamentu Europejskiego, wiceprzewodniczący oraz kwestorzy wybrani przez zgromadzenie. Prezydium ma również uprawnienia w sprawach dotyczących budżetu Parlamentu.
